Dernekler, kanunlara ve tüzüklere uygun şekilde hareket etmek zorundadır. Hiçbir dernek sınırsız faaliyet yürütme özgürlüğüne sahip değildir. Derneklerin faaliyet dönemleri boyunca hukuka uygun hizmet yürütüp yürütmediğinin saptanması için belirli dönemlerde derneklerde denetim gerçekleştirilir. Bu denetimler kapsamına göre iki farklı türe sahiptir. Dernek iç denetimi dernek içerisinde yer alan organlar tarafından sağlanırken, dış denetimlerde yetki sahibi tamamen devlettedir.
ELKA GROUP STK Geliştirme Hizmetleri olarak dernek kurmak ve başarılı yönetim süreci gerçekleştirmek isteyen STK gönüllülerinin yanında yer almaktayız. Dernek denetimi esasında profesyonel destek almak için bizleri arayabilirsiniz.
Dernek Dış Denetimi
Devlet tarafından gerçekleştirilen dış denetimlerde temel amaç derneğin tüzüğünde sadık kalıp kalmadığını tespit etmektir. Bu denetim sırasında derneğin, faaliyet sırasında hukuk ve kamu düzenine ne kadar uyum sağladığı incelenir.
Dernek dış denetiminde yetkili merci İçişleri Bakanlığı’dır. İçişleri Bakanlığı’nın yetkisi dahilinde denetim görevini mülki idare amiri kapsamında il valilikleri gerçekleştirir. İlçe sınırları içerisinde yer alan derneklerde ise dış denetim görevi kaymakamlığa verilmiştir.
Derneğin yönetim kurulu başkanı, derneğin bir önceki yıla ait beyannamelerini her yıl Nisan ayı içerisinde mülki idare amirine teslim etmek ile yükümlüdür. Teslim edilen bu beyannameler, valilik veya kaymakamlık tarafından incelenerek İçişleri Bakanlığı’na teslim edilir. İncelenen beyannamelerde suç oluşturmayan herhangi bir usulsüzlük tespit edilirse bu durum mülki idare amiri tarafından yazılı beyan ile dernek yönetimine iletilir. Derneğin, bahsi geçen usulsüzlüğü 30 gün içerisinde gidermesi gerekir. İnceleme sırasında suç teşkil eden bir faaliyet tespit edildiğinde ise mülki amirliği tarafından bu durum yazılı bir beyan ile Cumhuriyet Başsavcılığı’na iletilir.
Dernek Dış Denetimi Kapsamları
Dernek dış denetimi görevini üstlenen mülki idare amiri, gerek gördüğü durumlarda derneğin defter kayıtlarını da inceleyebilir. Derneğin amacına uygun hareket edip etmediğinin ve defter kayıtlarının kanuna uygun tutulup tutulmadığının tespitinde görev alabilir. Yapılacak olan bu denetimde herhangi bir kolluk görevlisinden yardım alınmaz. Dernek içinde denetleme kararı alınırsa, bu durum 24 saat öncesinde dernek yönetimine bildirilir. Ertesi gün yapılacak olan denetim mesai saatleri içerisinde gerçekleştirilir. Denetim esnasında, mülki idare amirinin istediği her türlü belge ve kaydın dernek personelleri tarafından sunulması zorunludur.
Kamu yararına hizmet veren derneklerin denetleme sıklığı 2 yıla kadar uzayabilir. Yapılan denetleme ile derneğin hizmet kapsamının dışına çıkıp çıkmadığı tespit edilir. Denetim sırasında derneğin, niteliğini kaybettiğine karar verilirse dernekten kamu yararı statüsü geri alınır. Denetim sonucunda dernek organlarında görev alan üyelerin hapis cezası gerektirecek bir suç işlediği veya suça dahil olduğu tespit edilirse, bu kişiler için İçişleri Bakanlığı tarafından uzaklaştırma kararı alınır. Derneğin bulunduğu şehir sınırlarında görev yapan vali, ilgili kararın derneğe bildirilmesi ile eş zamanlı olarak görevden alınan üyelerin yerine Türk Medeni Kanunu’na bağlı kalacak şekilde sulh mahkemesinden kayyum atanmasını talep edebilir. Bu karar sonucunda, mahkeme heyeti dernekten uzaklaştırılan üye sayısı kadar kayyumu yetkileri ile derneğe atar. Derneğe verilecek hüküm kesinleşene kadar, kayyumun dernek içerisindeki görev süresi devam eder. Kayyum çeşitli nedenler ile dernek görevinden ayrılırsa, aynı usul ile bir diğer kayyumun ataması yapılır.
Derneklerde İç Denetim
Derneklerde şeffaflık ve hesap verilebilirliği artırmak amacı ile belirli dönemlerde iç denetim zorunludur. Faaliyetlerine devam eden her dernek, 5253 sayılı dernek kanunu gereğince dernek içi denetimlerini gerçekleştirmek zorundadır. Dernek denetimleri sırasında gerekli olacak dernek iç denetim raporu, dernek içerisinde yönetimde görev alan üyeler tarafından düzenlenir. Yönetim kurulu, genel kurul ve denetim kurulu üyelerinin bir araya gelerek doldurulması gereken dernek denetim raporu, tercih edilmesi halinde herhangi bir bağımsız denetim firmasından da alınabilir.
Dernek İç Denetiminin Amaçları
Dernek içi denetimi ile esas olan, derneğin tüzükte bulunan kurullara uygunluk sağlayıp sağlamadığını kontrol etmektir. Derneğin faaliyetlerinde kanuna aykırı herhangi bir usulsüzlük olup olmadığının denetlenmesi amaçlanır. Yapılacak olan bir dernek içi denetim ile, dernekte gerçekleştirilen faaliyetler hakkında detaylı bilgi edinmek ve rapor tutmak mümkün olur.
Dernek içi denetiminin yılda 1 kez yapılması zorunludur. Dernekler kanununa yeni eklenen maddeler ile dernek denetimi kurulunun yetkileri daha da artırılmıştır. Son yapılan düzenlemeler ile, dernek dışı denetimin kontrol edilmesi için dernek içi yönetime daha fazla önem verilmiştir. İç denetim için gerekli olacak dernek içi rapor örneği İçişleri Bakanlığı tarafından paylaşılır.
Dernek iç denetimi esnasında, denetlenen hususlar hakkında rapor tutulması gerekir. Tutulan dernek denetim raporunun dernek denetim kurulunda yer alan asıl üyelere imzalatılması zorunludur. Denetim sırasında eğer yönetmeliklere aykırı bir durum ile karşılaşılırsa, bu durum adli makamlara bildirilmelidir. Tutulan denetim iç raporunun bir nüshası da şikâyet dilekçesinde yer almalıdır.
Dernek İç Denetim Raporu Kapsamı
Dernek iç denetim raporunda yer alması gereken konular aşağıdaki gibidir;
Dernek Üyelik İşlemleri
Derneğe yapılan başvuruların yazılı olarak gerçekleşip gerçekleşmediği, yine yapılan başvuruların 30 gün içerisinde değerlendirmeye alınıp alınmadığı, sonucun üyeye bildirilip bildirilmediği ve üye olanların üyelik bilgilerinin 45 gün içerisinde il sivil toplum müdürlüğüne bildirilip bildirilmediğine dair denetlemeler yapılır.
Genel Kurul Toplantıları
Genel kurul toplantılarının zamanında yapılıp yapılmadığı, kurula katılım gerçekleştiren üyelerin listesi, genel kuruldan 15 gün önce toplantı için çağrı yapılıp yapılmadığı ve genel kurulun işleyişi gibi konularda denetlemeler yapılır.
Dernek Faaliyetleri
Tüzükte yer alan amaçların gerçekleşmesi için gerekli faaliyetlerde bulunulup bulunulmadığı ve bu faaliyetlerin anayasa kapsamına dahil olup olmadığına dair denetlemeler gerçekleştirilir.
Yurtdışı Yardımları ve Uluslararası Faaliyetler
Derneğin yurtdışından yardım alıp almadığı, alıyorsa bu yardımın banka yolu ile gelip gelmediği ve derneğin yaptığı yardımların kanuna ve amacına uygun olup olmadığı gibi konularda denetlemeler yapılır.
Dernek Defterlerinin Denetimi
Dernek defterlerinin amacına ve usulüne uygun doldurulup doldurulmadığı denetlenir. Dernek defterlerinin denetimi kapsamında incelenecek olan defter türleri, işletme defteri, karar defteri, üye kayıt defteri ve yevmiye ile büyük defterdir.
Dernek Giderlerinin Denetimi
Dernek kaynaklarının, tüzükte yer alan giderlere uygun harcanıp harcanmadığı yapılan harcamalar denetlenir. Yapılan harcamalara ait belge ve kayıtlar incelenir. Bedelsiz mal dağıtımı, hesap tablosu gibi kayıtların karşılaştırması yapılır.
Alındı Belgelerinin Varlığı
Dernek tarafından bastırılan alındı belgelerinin usulüne uygun bastırılıp bastırılmadığı, sayman tarafından usulüne uygun teslim alınıp alınmadığı, gelir alınırken alındı belgesi düzenlenip düzenlenmediği ve alındı belgelerini süreleri konularında değerlendirmeler yapılır.
Dernek Sandığının Uygunluğu
Dernek sandığının olması durumunda, bu sandığın yönetmeliğe uygun olarak kurulup kurulmadığı, sandık organlarının oluşum şekli ve sandık defterleri konularında denetlemeler gerçekleştirilir.
Dernek Beyannamesinin Kapsamı
Dernek beyannamesinin usulüne uygun olup olmadığı, beyannamenin yılın ilk 4 ay içerisinde il dernek müdürlüğüne teslim edilip edilmediği konularında denetlemeler yapılır.
Dernek Lokalinin Denetimi
Derneğe ait lokalin yönetici tayinlerinin hangi usul ile yapıldığı, lokal izin belgesinin olup olmadığı, lokal müdürü değişikliğinin dernek birimine bildirilip bildirilmediği, dernek lokali üyelerinin kimlik kartı kontrolleri ve dernek lokaline dışarıdan üye olmayan kişilerin alınıp alınmadığı gibi konularda denetlemeler yapılır.
Dernekte Bulunan Taşınmazların Durumu
Dernekte taşınmaz mal olup olmadığı, eğer var ise taşınmazların amacına uygun kullanılıp kullanılmadığı konularında denetlemeler yapılır. Mevcut taşınmazların ilgili form ile dernekler müdürlüğüne sunulup sunulmadığı incelenir.
Dernek Ticari Faaliyetleri
Dernek ticari faaliyetlerinin muhasebe kanununa uygun gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği, dernek çalışanlarının SGK primlerinin ödenip ödenmediği gibi konular denetlenir.
Dernek Projelerinin Uygunluğu
Dernek tarafından yürütülen projelerin dernekler kanunu 91. Madde kapsamına uygun olup olmadığı denetlenir.
Önceki Denetim Raporlarının Karşılaştırılması
Derneğin önceki dönemlerde yapılan denetlemelerinde ortaya çıkan eksik ve usulsüzlüklerin giderilip giderilmediği denetlenir.
Diğer Konular
Dernek yardımları, yardım ve yapılan diğer işlemlerde usulüne uygun makbuz ve belgelerin verilip verilmediği, yardım paralarının teslim edilmesi gibi konularda usulüne uygun hareket edilip edilmediği denetlenir.
Dernek Denetim Raporu Nasıl Doldurulur?
Dernek denetim raporunun, dernek tüzüğünde yer alan aralıklar ile usulüne uygun doldurulması zorunludur. Bu periyot genelde 6 ay olmakla birlikte, bazı derneklerde 1 yıldır. İlk dönem periyodu Denetleme Kurulu seçimi yapıldığı tarih itibari ile başlar.
Derneklerde denetim raporu hazırlarken giriş bölümünde mutlaka denetim tarihi, bir önceki denetimin yapıldığı tarih bilgilerine yer verilmelidir. Buna ek olarak denetlenen derneğin tam adı, yerleşim yeri adresi, kütük numarası, denetimi kapsayan tarih aralığı ve denetimi yapan kurul gibi bilgiler de yer almalıdır.
Dernek denetim raporu doldurulurken, ilk bölümde yer alan soru cevap kısımları “Evet / Hayır” şeklinde doldurulmalıdır. Eğer dernek ile alakası olmayan bir soru var ise, bu alan “———-“şeklinde doldurulmalıdır.
“Derneğin Defterleri ve Kayıt Esasları” bölümünde dernek defterleri bilanço hesabına göre tutuluyorsa “b” bölümü, işletme hesabına göre tutuluyorsa “a” bölümü doldurulmalıdır.
2.08, 2.09, 2.10, 2.12, 2.13, 2.14, 2.15 ve 3. Bölümlerde yer alan sorularda eğer cevap “Hayır” ise, bu bölümde yer alan diğer sorulara yanıt vermeye gerek yoktur.
“Mali Bilgiler” bölümünde derneğin işletme hesabına göre kayıt tuttuğu durumlarda doldurulur. Eğer bilanço hesabına göre kayıt tutuluyor ise bu bölüm yerine raporda gelir tablosu bölümünün yer alması sağlanmalıdır.
5.bölüm önceki denetimlere ait bilgiler içerir. Daha önceki denetimlerde görülen usulsüzlük veya eksiklikler bu bölümde belirtilmelidir.
6.bölüme, denetleme sırasında yapılan eleştiri ve öneriler yazılmalıdır.
7.bölüm genel kanaatin yer aldığı bölümdür. Bu bölüme denetleme ilgili yapılacak genel kanaat ve değerlendirmeler yazılmalıdır.
Dernek Denetim Raporu Doldurulması Dikkat Edilmesi Gerekenler
Dernek denetim raporu hazırlanırken dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıdaki gibidir;
Derneklerde denetim raporu basit bir rapor değildir. Doldurulurken her bir maddeye dikkat edilmeli ve gerçeği yansıtır bilgiler ile doldurulmalıdır.
Rapor doldurulurken eksik bilgi olmamasına ve derneğin denetlenmesini sağlayacak bütün esasların raporda yer almasına dikkat edilmelidir.
Hazırlanan dernek denetim raporunun, resmi bir belge olduğu ve denetleme kurulunun beyanını içerdiği unutulmamalıdır.
Dernek denetim raporunda derneğe ilişkin her türlü durumun belirtilmesi önemlidir. Şayet dernekte bulunan usulsüzlüklerin dernek raporunda yer almaması durumunda, usulsüzlüğün tespiti ile kesilecek olan ceza sadece denetim kurulundaki üyeleri değil; dernekte yer alan bütün kurul üyelerini kapsar. Usulsüzlük durumunda verilecek dernek cezaları 2356 TL – 743.000 TL arasında değişir. Bu nedenle rapor doldurulurken her işlemin usulüne uygun şartlarda gerçekleştirilmesi önemlidir.
Yorum Yok